Μία κυκλαδίτικη αυλή στην Απολλωνία της Σίφνου, σκεπασμένη από ροζ βουκαμβίλιες και στολισμένη με πήλινες γλάστρες έχει γεμίσει παιδικές φωνές. Τα δυνατά χαμόγελα και οι μουσικές από το γλέντι που έχει στηθεί διαπερνούν τα στενά της χώρας. Τον ρυθμό δίνουν καλοκουρδισμένα λαούτα και βιολιά. Ο 85χρονος Γιάννης Λαζαρίδης, αν και όπως λέει δεν τον βαστούν πια τα πόδια του, έχει σηκωθεί να σύρει τον χορό. Από το χέρι κρατά την οκτάχρονη Φατιμέ από τη Συρία. Εκείνη δίπλα της έχει την επτάχρονη Άννα από την Ουκρανία. Μαζί με ένα γκρουπ παιδιών που δεν μιλούν την ίδια γλώσσα, αλλά μοιράζονται την ίδια χαρά για ζωή, σχηματίζουν έναν μεγάλο κύκλο, μαθαίνουν νησιώτικα και βέβαια αυτοσχεδιάζουν.

Εδώ και 30 χρόνια ο Γιάννης Λαζαρίδης με τη σύζυγό του, Ντίνα, φιλοξενούν στο νησί για τις καλοκαιρινές τους διακοπές παιδιά προσφύγων και μεταναστών. Μέλημά τους να τους χαρίσουν μια εβδομάδα ξεγνοιασιάς και ανεμελιάς. Την προσπάθειά τους στηρίζουν ο δήμος, επαγγελματίες και κάτοικοι του νησιού, απλώνοντας ένα δίχτυ αλληλεγγύης. Οι καφετέριες προσφέρουν πλούσια πρωινά, οι φούρνοι δίνουν σάντουιτς και άλλα σνακ για το κολατσιό των παιδιών, οι ταβέρνες και τα εστιατόρια καλύπτουν τα δύο καθημερινά γεύματά τους και τα μπαρ οργανώνουν πάρτι με χυμούς και παγωτά. «Η φιλοξενία αυτού του φτωχού νησιού είναι άλλο πράγμα. Χωρίς όλους αυτούς δε θα μπορούσα να τα βγάλω πέρα μόνος μου», λέει ο κ. Γιάννης για τη ζεστή αγκαλιά των Σιφνιών, την οποία άλλωστε έχει δεχτεί και ο ίδιος.

625 παιδιά στην «αγκαλιά» της Σίφνου 

Γεννήθηκε στα Φάρσαλα, από όπου η οικογένειά του αναγκάστηκε να ξεριζωθεί, καθώς το σπίτι τους καταστράφηκε την περίοδο της γερμανικής κατοχής. «Παιδί του πολέμου είμαι και εγώ. Με δυο-τρεις κουβέρτες στο χέρι, φορτωθήκαμε σε ένα κάρο και πήγαμε να μείνουμε σε ένα δωμάτιο στον Βόλο. Δεν ήταν καλά τα χρόνια μου. Επτά  χρονών παιδί πουλούσα τσιγάρα και αργότερα μάζευα δολώματα και τα έδινα στους ψαράδες για να πάρω καμιά δραχμή». Μεγαλώνοντας πήγε στην Αθήνα, όπου ξεκίνησε να εργάζεται στην οικοδομή. Επισκέφθηκε για πρώτη φορά τη Σίφνο για την κατασκευή μιας βίλας και από τότε δεν γύρισε πίσω. Εκεί παντρεύτηκε τη γυναίκα του, ασχολήθηκε με τα κοινά, ενώ είχε ενεργή συμμετοχή στο εργατικό κέντρο του νησιού, το οποίο τον βοήθησε να αναπτύξει την πρωτοβουλία του. Οδηγός στα βήματά του ήταν τα λόγια του παππού του. «Μου λέγε: Καλό μπορείς να κάνεις; Κάν’ το, κακό μη κάνεις». Με αυτή τη σκέψη πορεύτηκε.

Τα πρώτα παιδιά -πρόσφυγες από τη Βοσνία – τα φιλοξένησε το 1993 στα ενοικιαζόμενα δωμάτια που είχε φτιάξει. Από τότε και κάθε καλοκαίρι φιλοξενεί παιδιά από ιδρύματα, παιδιά ορφανά, παιδιά σε ανέχεια που βρίσκουν μια όαση ασφάλειας στο φιλόξενο κυκλαδονήσι. «Έχουμε υποδεχτεί 625 παιδιά», λέει με περηφάνεια στην «Κ». «Είναι παιδιά χωρίς μάνα, χωρίς πατέρα, χωρίς τίποτα και τα βλέπεις εδώ με ένα χαμόγελο. Αυτή η εικόνα είναι για μας το μεγαλύτερο δώρο».

Φέτος στην εκδρομή συμμετέχουν 16 παιδιά από το Ιράκ, τον Λίβανο, το Κονγκό, την Αγκόλα, τη Συρία και την Ουκρανία. Μαζί τους και τρεις συνοδοί. Στην αρχή του ταξιδιού επικρατεί αμηχανία. Στο πλοίο κολλάνε τα πρόσωπά τους στα τζάμια και παρατηρούν τη θάλασσα. Τα περισσότερα, άλλωστε, τη γνώρισαν στριμωγμένα πάνω σε ένα φουσκωτό. Το μπλε της θάλασσας ήταν το θεριό που τα τρομοκρατούσε. Αυτές τις μέρες όμως ξεχύνονται στις παραλίες και ευχαριστιούνται καθημερινά τα μπάνια τους. Την ίδια ώρα οι ενήλικες συζητούν συντετριμμένοι για το πολύνεκρο ναυάγιο προσφύγων στην Πύλο. Η 7χρονη Σάρα, λίγα μέτρα μακριά τους, με τα λίγα ελληνικά που έχει μάθει, τους ακούει. Καταλαβαίνει τι έχει συμβεί και ξεσπά σε λυγμούς. Το τραύμα από τη δική της εμπειρία παραμένει ανοιχτό.

Μικρά βήματα για την ένταξη στην κοινωνία

Τα περισσότερα παιδιά μένουν στη δομή Σχιστού. Μεγαλώνουν σε κοντέινερ, σε αλουμινένια κουτιά, αποστειρωμένα και χωρίς ερεθίσματα από τη φύση, τη ζωή, την επαφή με άλλους ανθρώπους. «Δεν έχουν εκτεθεί σε κανόνες κανονικής ζωής, δε ξέρουν πώς να σταθούν στη στάση του λεωφορείου, πώς να κάτσουν στο εστιατόριο, στην ουρά για να πάρουν ψωμί από τον φούρνο. Είναι τόσο ελεγχόμενη η ζωή τους, όχι μόνο στο φαγητό, το λασπωμένο ρύζι δηλαδή και το μπιφτέκι που τους δίνουν, δεν έχουν ευκαιρίες για να γνωρίσουν τον κόσμο. Γι’ αυτό είναι πολύ σημαντική αυτή η εμπειρία», εξηγεί στην «Κ» η Έλενα Καραγιάννη, συντονίστρια εκπαίδευσης προσφύγων της δομής του Σχιστού. 

Το ταξίδι αυτό δεν προσφέρει μόνο στιγμές χαλάρωσης στα παιδιά. Αποτελεί και μία διαδικασία κοινωνικοποίησης, με αποτελέσματα φανερά ακόμα και σε αυτές τις λίγες μέρες. «Στο καμπ βλέπουμε κορίτσια μουσουλμανικής καταγωγής να μην κάθονται δίπλα στα αγόρια, να μην πιάνονται χέρι χέρι γιατί έχουν πάνω τους τα βλέμματα της κοινότητας, τους περιορισμούς της θρησκείας, τις ενοχές. Μέσα από αυτήν την πρωτόγνωρη εμπειρία, τα παιδιά διαπραγματεύονται, συμμετέχουν ενεργά και κάνουν επιλογές προς έναν πιο απελευθερωμένο τρόπο ζωής», προσθέτει η εκπαιδευτικός που τα συνοδεύει στη Σίφνο για τέταρτη συνεχόμενη χρονιά.

Αποχαιρετισμός

Για την τελευταία μέρα ο κ. Γιάννης πάντα οργανώνει ένα αποχαιρετιστήριο γλέντι. Όσο λαχταρά κάθε χρόνο την άφιξη των παιδιών, άλλο τόσο στεναχωριέται που τα αποχαιρετά. Φέτος θέλει πρώτα να συγκεντρωθούν όλοι και να κάνουν ένα μνημόσυνο για τους ανθρώπους που χαθήκανε, τους νεκρούς και τους εκατοντάδες που αγνοούνται. «Είναι ντροπή για την ανθρωπότητα να πεθαίνουν άνθρωποι αβοήθητοι», λέει.

Η επιστροφή των παιδιών στην κλειστή δομή είναι μια σκληρή προσγείωση στην πραγματικότητα. Λίγο πριν επιβιβαστούν στο καράβι, μία κοπέλα ρωτά: «Κυρία, εμείς τώρα τι θα κάνουμε;». Για να απαντήσει μόνη της: «Θα καθόμαστε όλη μέρα στο κοντέινερ και θα κοιμόμαστε». Παιδιά χαμένα, κλεισμένα, χωρίς κίνητρο για την επόμενη μέρα. Παρόλα αυτά παιδιά δεμένα, με παρέες και καινούριες φιλίες.

Κι όσο τα μποφόρ κουνούν, μία επτάχρονη Ουκρανή προσπαθεί να κοιμίσει ένα μωρό από το Ιράκ στην αγκαλιά της. Για ώρες έμεινε ακίνητη στη θέση της. Δεν ήθελε να το ξυπνήσει. Αρνήθηκε να φάει το κολατσιό της, όση ώρα το μωρό κοιμόταν. Για να μην κρυώνει από τον κλιματισμό, το σκέπαζε με μία κουβέρτα. Και για να το νανουρίσει, του τραγουδούσε στα ουκρανικά, δημιουργώντας άλλη μια πολύχρωμη εικόνα συμπερίληψης.