Η Παναγιούδα της Λέσβου υπήρξε για πάνω από έναν αιώνα ζωντανός πυρήνας παραγωγής, εμπορίου και ναυπηγικής δραστηριότητας. Στο παραλιακό της μέτωπο δεσπόζει ακόμη το παλιό Βιομηχανικό Συγκρότημα Καψιμάλη, γνωστό στους κατοίκους ως “Λεμβουργείο”, ένα μοναδικό δείγμα βιομηχανικής αρχιτεκτονικής του 19ου αιώνα, που σήμερα δυστυχώς παραμένει εγκαταλελειμμένο και ερειπωμένο.
Το ιστορικό συγκρότημα, που χαρακτηρίστηκε διατηρητέο βιομηχανικό μνημείο με απόφαση του Υπουργείου Αιγαίου (ΦΕΚ 464/Δ/1990), αποτέλεσε επί δεκαετίες τοπόσημο για την ευρύτερη περιοχή της Μυτιλήνης. Μετά τη διακοπή λειτουργίας του ως ελαιοτριβείου και σαπωνοποιείου, λειτούργησε για ένα διάστημα ως λεμβουργείο, πριν εγκαταλειφθεί οριστικά στα τέλη του 20ού αιώνα.
Το 2013, επιχειρηματική μελέτη σκοπιμότητας των συμβούλων Ι. Ιατρέλλη και Σ. Βουγιούκα, που εκπονήθηκε για λογαριασμό των σημερινών ιδιοκτητών, πρότεινε τη μετατροπή του συγκροτήματος σε πολυτελές ξενοδοχείο πέντε αστέρων, διατηρώντας ανέπαφη τη βιομηχανική του ταυτότητα. Η μελέτη απέδειξε ότι το έργο ήταν τεχνικά εφικτό, οικονομικά βιώσιμο και πλήρως εντασσόμενο στα προγράμματα του Αναπτυξιακού Νόμου.
Η πρόταση, ωστόσο, δεν προχώρησε ποτέ σε υλοποίηση.
Σήμερα: εγκατάλειψη, φθορά και αλλοίωση
Δέκα χρόνια μετά, το συγκρότημα παραμένει αφύλακτο και εκτεθειμένο στις καιρικές συνθήκες, στις φυσικές φθορές και, δυστυχώς, σε επανειλημμένους βανδαλισμούς από περαστικούς, ντόπιους και μετανάστες που το χρησιμοποιούν ως προσωρινό κατάλυμα. Η εικόνα του χώρου δεν θυμίζει πλέον το αρχιτεκτονικό στολίδι του παρελθόντος, οι στέγες έχουν καταρρεύσει, οι τοιχοποιίες διαλύονται και το εσωτερικό έχει μετατραπεί σε εστία ρύπανσης και παραβατικότητας.
Πέρα από την αισθητική υποβάθμιση, το συγκρότημα εγκυμονεί πλέον κινδύνους για τη δημόσια ασφάλεια, καθώς οι τοίχοι και τα υπολείμματα των σκεπών είναι έτοιμα να καταρρεύσουν.
Η Παναγιούδα ζητά πρόταση σωτηρίας
Απέναντι σε αυτή την εικόνα εγκατάλειψης, κάτοικοι του χωριού και μέλη του Κοινοτικού Συμβουλίου μαζί με τον πρόεδρο διατυπώνουν μια πρόταση για τη διάσωση και αξιοποίηση του ιστορικού συγκροτήματος, το οποίο επί δεκαετίες υπήρξε σημείο αναφοράς για την Παναγιούδα.Η πρόταση προβλέπει τη μετατροπή του χώρου σε Πολυδύναμο Κέντρο Πολιτισμού και Μνήμης, με μόνιμες εκθέσεις, αίθουσες σεμιναρίων, θεματικούς χώρους αφιερωμένους στη βιομηχανική και ναυπηγική παράδοση της Λέσβου, καθώς και έναν υπαίθριο χώρο εκδηλώσεων.Στόχος δεν είναι μόνο η διάσωση του μνημείου, αλλά και η αναζωογόνηση της περιοχής, δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας, τουριστική κινητικότητα και ένα πολιτιστικό σημείο αναφοράς για ολόκληρο το νησί.
Χρηματοδότηση και ρεαλισμός
Η αποκατάσταση μπορεί να ενταχθεί σε προγράμματα του ΕΣΠΑ 2021–2027, στο Ταμείο Ανάκαμψης ή σε δράσεις του Υπουργείου Πολιτισμού. Το εκτιμώμενο κόστος ανέρχεται σε 2–2,5 εκατομμύρια ευρώ, ποσό απολύτως ρεαλιστικό για έργο αυτής της κλίμακας.
Η πρόταση τεκμηριώνεται ως επένδυση πολιτιστικής και κοινωνικής απόδοσης, καθώς η επαναχρησιμοποίηση του χώρου θα ενισχύσει την ταυτότητα του νησιού και θα περιορίσει τη σημερινή παραβατικότητα στην περιοχή.
Ένα κάλεσμα ευθύνης
Το παλιό ελαιοτριβείο – λεμβουργείο της Παναγιούδας δεν είναι απλώς ένα ερείπιο. Είναι κομμάτι της συλλογικής μνήμης και της βιομηχανικής μας κληρονομιάς.
Η διάσωση και αξιοποίησή του αποτελεί υποχρέωση της Πολιτείας, αλλά και ηθικό χρέος προς τις επόμενες γενιές.
Όπως επισημαίνει ο κοινοτικός σύμβουλος και κάτοικος του χωριού Αντώνιος Ζεϊβέκης, που υπογράφει και την πρόταση:
«Το συγκρότημα Καψιμάλη – Ψαρρού δεν πρέπει να παραδοθεί στη λήθη και στη φθορά. Μπορεί να μετατραπεί σε φάρο πολιτισμού, εκπαίδευσης και τουρισμού, αναδεικνύοντας τη Λέσβο ως τόπο αυθεντικότητας και δημιουργίας.»
