Στο Μανταμάδο της Λέσβου, εκεί όπου η αγγειοπλαστική είναι βαθιά ριζωμένη στην καθημερινότητα και την ταυτότητα του τόπου, κάθε συνήθεια και κάθε γιορτινό έθιμο αποκτά ξεχωριστή σημασία. Ανάμεσα σε αυτά, ξεχωρίζει ένα παμπάλαιο πρωτοχρονιάτικο έθιμο: το «Αμίλητο Νερό», ένα τελετουργικό που συνδέει την αγνότητα, την ευλογία και την ανανέωση με την τέχνη της στάμνας.
Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, όλες οι οικογένειες φρόντιζαν να προμηθευτούν ένα καινούργιο κουμάρι – μια φρεσκοψημένη στάμνα, φτιαγμένη με μεράκι από τους αγγειοπλάστες του χωριού. Το αγγείο αυτό δεν ήταν απλώς ένα χρηστικό αντικείμενο, αλλά σύμβολο νέας αρχής και καθαρής ενέργειας για το σπίτι.
Ανήμερα της Πρωτοχρονιάς, πριν ακόμη χαράξει καλά ο ήλιος, η νοικοκυρά έβαζε το καλό της μαντήλι και έβγαινε στον δρόμο κρατώντας το άδειο κουμάρι. Καθ’ όλη τη διαδρομή προς τη βρύση του χωριού δεν έπρεπε να μιλήσει σε κανέναν∙ η σιωπή της ήταν όρος ιερός, για να μείνει «αμίλητο» το νερό και να φέρει τύχη στο σπιτικό. Μαζί της είχε γλυκά των ημερών και ένα κέρμα, που τα άφηνε στη βρύση «για το καλό», σαν προσφορά στις δυνάμεις της φύσης που χαρίζουν το δώρο του νερού.
Όταν η νοικοκυρά επέστρεφε στο σπίτι, όλη η οικογένεια την περίμενε με ανυπομονησία. Έπιναν πρώτα μια γουλιά από το αμίλητο νερό και αντάλλασσαν ευχές για υγεία, προκοπή και ευλογία στη νέα χρονιά. Με το νερό που περίσσευε ράντιζε όλους τους χώρους του σπιτιού για να διώξει το κακό και να φέρει καλοτυχία. Το υπόλοιπο το έριχνε στις παλιές στάμνες του σπιτιού, ώστε να «ευλογηθούν» κι αυτές και να συνεχίσουν να υπηρετούν την οικογένεια με καθαρότητα και αφθονία.
Έτσι, μέσα από μια απλή αλλά βαθιά συμβολική πράξη, οι κάτοικοι του Μανταμάδου ανανέωναν τον δεσμό τους με την παράδοση, τη γη, το νερό και τα αγγεία που αποτελούσαν κομμάτι της καθημερινής τους ζωής. Το «Αμίλητο Νερό» παραμένει μέχρι σήμερα ένας ζωντανός μύθος, ένας ψίθυρος από το παρελθόν που θυμίζει τη δύναμη της πίστης, της σιωπής και της ευχής.(Συντ.Stellios Stamatis)
