Ο Δήμος Δυτικής Λέσβου, έρχεται να θυμίσει 84χρόνια μετά, ένα χρέος τιμής
προς το «μικρό ήρωα» του Πολιχνίτου. Το 19χρονο προσφυγόπουλο από τη
Σμύρνη Γιώργο Κουβελίδη που πρωτοετής Εύελπις σκοτώθηκε στη Μάχη της
Κρήτης πολεμώντας στο αεροδρόμιο του Μάλεμε, τα ναζιστικά στρατεύματα
κατά την αποβίβαση τους στο νησί.
Την Δευτέρα 27 Οκτωβρίου στις 5 το απόγευμα στην πλατεία του Ηρώου του
Πολιχνίτου, διοργανώνει εκδήλωση τιμής στο έπος του 1940 και στον ήρωα
Εύελπη Γιώργο Κουβελίδη. Κατά την εκδήλωση θα πραγματοποιηθούν και τα
αποκαλυπτήρια του μνημειακού χώρου με την προτομή του Γιώργου
Κουβελίδη. Τη δημιουργία του μνημειακού αυτού χώρου αποφάσισε ο Δήμος
Δυτικής Λέσβου και υλοποιήθηκε από τη Σχολή Καλών Τεχνών του
Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας με επιστημονικά υπεύθυνο τον
Εικαστικό καθηγητή Χάρη Κοντοσφύρη ενώ η προτομή αποτελεί έργο του
καθηγητή Χρήστου Τσώτσου.
Η τελετή, πέραν των αποκαλυπτηρίων θα περιλαμβάνει επιμνημόσυνη
δέηση, χαιρετισμό του Δημάρχου Δυτικής Λέσβου Ταξιάρχη Βέρρου και
καταθέσεις στεφάνων. Επίσης θα παρουσιαστεί το έργο της δημιουργίας του
μνημειακού χώρου και της προτομής από τον καθηγητή Χάρη Κοντοσφύρη
που τον επιμελήθηκε. Ας σημειωθεί ότι στην τελετή θα παραστεί
αντιπροσωπία της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων.
Θα ακολουθήσει στην αίθουσα του Πολυκέντρου Πολιχνίτου ομιλία του
Συνταγματάρχη (ΠΖ) Παναγιώτη Νάκου, ιστορικού της Διεύθυνσης Ιστορίας
Στρατού του Γενικού Επιτελείου Στρατού με θέμα «Η μάχη της Κρήτης και ο
ήρωας Εύλεπις Γιώργος Κουβελίδης».
Σε δήλωση του, ο Δήμαρχος Δυτικής Λέσβου αναφέρει σχετικά:
«Ο Δήμος Δυτικής Λέσβου και οι συμπατριώτες του Πολιχνιάτες αλλά και οι
Μικρασιάτες του Δήμου μας, μαζί με τους Κρητικούς της Λέσβου τιμάνε, 84
χρόνια μετά την θυσία του, έναν 19χρονο ήρωα. Τον Εύελπη Γιώργο
Κουβελίδη.
Ένα προσφυγόπουλο στον Πολιχνίτο, από τα Άγια χώματα της γης της Ιωνικής
Σμύρνης, που το Σεπτέμβριο του 1940 διάλεξε το δύσκολο δρόμο της Σχολής
Ευελπίδων αντί για τον εύκολο για την εποχή, δρόμο της Φιλοσοφικής Σχολής
Αθηνών. Για έναν και μόνο λόγο. «Γιατί η πατρίδα κινδυνεύει». Πού έχυσε το
αίμα του για αυτήν την πατρίδα στα άγουρα του ακόμα νιάτα. «Ωραίος ως
Έλληνας» καταπώς λέει ο ποιητής.
84 χρόνια μετά, δεν εξοφλούμε το χρέος τιμής του τόπου, στον ήρωα.
Το χρέος αυτό δεν εξοφλήθηκε ούτε με την ανακατασκευή του μνήματος του
στο νεκροταφείο του Πολιχνίτου φέτος το Μάιο, όπου τοποθετήσαμε τα
λείψανα του μαζί με αυτά των γονιών του. Γιατί τόσα χρόνια, τόσοι και τόσοι,
έλεγαν αλλά δεν έπρατταν.
Δεν εξοφλείται με τη κατασκευή του μνημείου του στην πλατεία του Ηρώου
και της προτομής του, τη δημιουργία των οποίων αναθέσαμε στη Σχολή
Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας και στους καθηγητές
της Χρήστο Τσώτσο και Χάρη Κοντοσφύρη. Οι οποίοι και μας παραδίδουν ένα
αληθινό έργο τέχνης.
Δεν θα εξοφληθεί όμως και από το επόμενο βήμα μας. Αυτό της συντήρησης
της οικίας Κουβελίδη – τελευταία προσφορά της προσφυγικής οικογένειας
στον τόπο μας – ώστε να στεγαστεί εκεί εκτεθειμένη μουσειολογικά
σύγχρονα, η λαογραφική συλλογή του Πολιχνίτου. Μαζί και μια αίθουσα της
ιστορίας του Γιώργου και των γονιών του. Της ιστορίας των Μικρασιατών του
Πολιχνίτου.
Ο Δήμος Δυτικής Λέσβου καταθέτει ένα δάφνινο στεφάνι μνήμης στο
μνημειακό χώρο για το δικό μας «μικρό ήρωα».
Και τον παραδίδει στη νέα γενιά ως αφορμή έμπνευσης και πίστης στη
συνέχεια ενός τόπου που γεννά ήρωες».
Ο εικαστικός καθηγητής της Σχολής Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου
Δυτικής Μακεδονίας που επιμελήθηκε τη δημιουργία του χώρου αναφέρει
για το έργο που θα αποκαλυφθεί:
«Η προτομή του Κουβελίδη, φιλοτεχνημένη από τον γλύπτη Χρήστο Τσώτσο,
δεν είναι απλή αναθηματική γλυπτική. Κατασκευασμένη από ορείχαλκο,
αναδεικνύει το βλέμμα του ήρωα πίσω από τα γυαλιά του: στο δεξί γυαλί
αποτυπώνονται οι ορίζοντες των τελευταίων θαλασσών που είδε — το
Κυθήρειο, το Αιγαίο, το Ιόνιο και το Κρητικό πέλαγος. Στο αριστερό, οι
σπασμένες αμφίρροπες γραμμές σχηματίζουν έναν σταυρό, αναδεικνύοντας
τη στιγμή και την πτώση του νεαρού ήρωα. Ο γλύπτης δεν εξωράισε το
βλέμμα, αλλά συνέθεσε την κακοτοπιά του θανάτου σαν μια στιγμή που
βιώνουμε ξανά και ξανά, παρακολουθώντας το γλυπτικό πορτρέτο. Οι
γραμμικές υπογραμμίσεις και τα ίχνη από τα εργαλεία ζωντανεύουν τη μορφή
του, δίνοντάς της σχεδόν ζωγραφική και σχεδιαστική διάσταση. Το μνημείο
επιτρέπει στον θεατή να αντιληφθεί τον ήρωα ως ενήλικο, πλήρη ημερών,
παρά τη νεαρή του ηλικία — ένα μοναδικό εύρημα για μνημείο νέου ήρωα.
Η σύνθεση του γλυπτικού συνόλου, δίπλα στο μνημείο πεσόντων, και η
ελαφρά προς δυσμάς στροφή του βάθρου οδηγούν το βλέμμα του ήρωα προς
την ανηφόρα του Καρδώνα, την κατοικία Κουβελίδη και το πρατήριο
καυσίμων του πατρός του, αμέσως μετά το ξενοδοχείο. Το βάθρο από
Ιγνιμβρίτη, σε συνδυασμό με το τοπικό λευκό βράχο του Πολυχνίτου,
δημιουργεί μια ισχυρή μνημονική παρουσία• σκιές λιθίνες Ιγνιμβρίτη
απλώνονται προς το πίσω μέρος του βάθρου, προοπτικά αναρριχούμενες στο
κράσπεδο του κήπου — καμπιλωτά ακανόνιστες, ως το «εκρέον αίμα» που
φέρει ανάγλυφα ο καβαφικός στίχος — προκειμένου να συνδεθούν με τον
επανατοποθετημένο τοπικό λευκό βράχο Ιγνιμβρίτη του Πολυχνίτου. Το
εξαιρετικό τεμάχιο λευκής κίσσηρης, μεγαλοπρεπές στην τυχαία τομή του,
φέρει έναν διακριτικό σπειροειδή σχηματισμό πορφυρού ιζήματος, στην
παλμικότητα της καρδιάς του ήρωα τη στιγμή του πυροβολισμού.
Η ιστορική ευαισθησία του Στρατή Μπαλάσκα και η τεχνική υποστήριξη των
Βαγγέλη Ζαροδημητράκη, Νεκτάριου Πανσέληνα και Γιάννη Αφεντούλη, η
χύτευση από τον Νικόλαο Γαβαλά, καθώς και το επί χρόνια διατήρηση της
μνήμης του ήρωα πραγματικό άσβεστο καντηλάκι, του Στρατή Πάντα,
συνέβαλαν καθοριστικά στην ολοκλήρωση του έργου.
Η σύνθεση στο χώρο και το φως, δίνει τη δυνατότητα η παρουσία του
Κουβελίδη να γίνεται αισθητή από κάθε γωνιά.
Το μνημείο δεν τιμά μόνο έναν νεαρό που έπεσε για την πατρίδα, αλλά
ενσαρκώνει την ιδέα της αρετής, της γενναιότητας και της αυτοθυσίας.
Η θυσία του Γεωργίου Κουβελίδη παραμένει ζωντανή και σήμερα, όχι ως
αφηρημένο γεγονός, αλλά ως ενεργό μήνυμα ηθικής και ιστορικής μνήμης —
μια διαρκής υπενθύμιση ότι η αρετή και η πίστη στο καθήκον έχουν αξία,
ακόμα και απέναντι στην ήττα και στο σκοτάδι της εποχής.
Όλα αυτά αποκαταστάθηκαν επί δημαρχίας Ταξιάρχη Βέρρου και
αντιδημαρχίας Γιώργου Αλάνη, Προεδρίας του Συμβουλίου της Κοινότητας
Πολιχνίτου Ιωάννας καλαθά, τιμής ένεκεν στον Κουβελίδη Γεώργιο,
αδικοχαμένο Ευέλπι. Το μνημείο του Γεωργίου Κουβελίδη δεν είναι μια απλή
αναθηματική στήλη• είναι ένα μήνυμα τιμής προς τον νέο που έπεσε
υπερασπιζόμενος την ελευθερία. Είναι μια γλυπτική εικόνα του, που θα
ενώνει τις γενιές».
Για τον Γιώργο Κουβελίδη
Ο γεννημένος στη Σμύρνη πρόσφυγας στον Πολιχνίτο Γιώργος Κουβελίδης,
παιδί του Νικόλαου και της Ευανθίας από το Αξάρι αυτοί της Μικρασίας,
συνδύαζε μοναδικά τη ζωντάνια και τον ενθουσιασμό του νέου με μία
βαθύτερη αίσθηση καθήκοντος και ηθικής που θα ταίριαζε σε κάποιον
μεγαλύτερο του.
Από ένα απόσπασμα μιας έκθεσής του στο σχολείο, αποκαλύπτεται ένας
έφηβος εραστής της ειρήνης, της δημιουργίας, της ανθρωπιάς και της
συνειδητής υπακοής στους νόμους της Πολιτείας. Η αγωνία και η απορία του
ήταν ποια πρέπει να είναι η στάση του ανθρώπου μετά τον πόλεμο. Για τη
στάση του ανθρώπου στον πόλεμο δεν είχε απορία.
Μαθαίνει ξένες γλώσσες, γράφεται σε φυσιολατρικό σύλλογο, συμμετέχει σε
θεατρικές παραστάσεις, γράφει θεατρικά έργα, μεταφράζει, γράφει πεζά και
ποιήματα, μαθαίνει χορούς με άλλους συμμαθητές του, εκδίδει λογοτεχνικό
περιοδικό, κάνει μαθήματα κιθάρας, αριστεύει στο σχολείο. Για όλες αυτές
τις δραστηριότητες, που και ένα σύγχρονο έφηβο θα τον έκαναν να νιώθει
μειονεκτικά έπαιξε καθοριστικό ρόλο εκτός από την οικογένειά του
(κουβαλάει είπαμε τον κοσμοπολίτη Μικρασιάτη στα γονίδια του) και
ασφαλώς το περιβάλλον μιας μεγάλης πόλης σαν τη Μυτιλήνη, στην οποία
βρίσκεται, για να ολοκληρώσει τις σπουδές του στο Γυμνάσιο και φυσικά οι
Δάσκαλοί του.
Ο Γιώργος Κουβελίδης κατατάχθηκε στη σχολή Ευελπίδων στις 2 Οκτωβρίου
1940, δηλαδή την 28η Οκτωβρίου κατά την έναρξη του πολέμου ήταν 26
ημερών Εύελπις.
Ως πρωτοετής της Σχολής δεν συμμετέχει στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο αλλά
εκπαιδεύεται έως και τη συνθηκολόγηση και την κατάληψη της Ελλάδας από
τις δυνάμεις του Άξονα.
Σύμφωνα με το Στρατηγό Γ.Π. Μπερδέκλη «Η Στρατιωτική Σχολή των
Ευελπίδων θα υφίστατο την τύχη των άλλων εις Αθήνας στρατιωτικών
μονάδων και καταστημάτων παραδιδόμενη αμαχητί εις τον εχθρόν. Οι
Ευέλπιδες φλεγόμενοι υπό πατριωτικού ενθουσιασμού, δεν ηδυνήθησαν να
πεισθώσι όπως καταθέσωσι τα όπλα και θεωρήσωσι την Ελλάδα
υποκύπτουσα εις την εχθρικήν δύναμιν. Ο πατριωτισμός των οδήγησεν
τούτους εις στάσιν. Κατήργησαν την διοίκησιν και τους αξιωματικούς, οι
οποίοι συντάχθηκαν με την άποψη της παραδόσεως και ανηγόρευσαν
προσωρινόν Διοικητήν τον Λοχαγόν πολεμικής διαθεσιμότητας Δανίκαν
Θεμιστοκλή, υπηρετούντα εις την Σχολήν τότε λόγω του πολέμου. Ο Λοχαγός
ούτος μετά των κατώτερων αξιωματικών, οίτινες ετέθησαν επικεφαλής των
στασιασάντων Λόχων και Διμοιριών Ευελπίδων έφτασαν εις την Κρήτην
(μαχόμενοι, πορευόμενοι και βομβαρδιζόμενοι καθ’οδόν)…».
Μεταξύ των Ευέλπιδων που μετακινήθηκαν στην Κρήτη και ο Γιώργος
Κουβελίδης.
Η Μάχη για την κατάληψη της Κρήτης διαρκεί περί τις 20 μέρες. Κατά την
μάχη της Κρήτης σκοτώνεται ο Εύελπις Κουβελίδης.
Στις σελίδες 76 και 77 του βιβλίου του Στρατηγού Γ.Π. Μπερδέκλη και
συγκεκριμένα στο κεφάλαιο «το βάπτισμα πυρός των Ευελπίδων»
καταχωρείται η πλέον αυθεντική αφήγηση και περιγραφή της μεγάλης μάχης
της Κρήτης στις 20 Μαΐου 1941 από τον ίδιο τον Στρατηγό που συμμετείχε
στη μάχη.
Συγκεκριμένα αναφέρεται:
«…ο Διοικητής των Γερμανών αλεξιπτωτιστών που έπεφταν στην περιοχή του
Μάλεμε επεδίωξε να εξασφαλίσει τα δυτικά του ποταμού Ταυρωνίτη για
εδαφικό χώρο προς τα Ραπανιανά και το Κολυμπάρι, για να προστατεύσει με
τον τρόπο αυτό τα πλευρά των πολεμιστών του, που μάχονταν να
ανατρέψουν τις αμυντικές θέσεις των Νεοζηλανδών στο αεροδρόμιο και στον
λόφο 107 που δέσποζε του αεροδρομίου. Ένας Γερμανικός λόχος (τάγματος
εφόδου) ενισχυμένος με μία διμοιρία, με πολυβόλα και όλμους κινήθηκε στις
10.00 η ώρα από την περιοχή του χωριού Ραπαρινά προς δυσμάς, προς το
Κολυμπάρι και πολύ σύντομα πήρε επαφή με τον 1ο Λόχο Ευελπίδων. Η
εμπλοκή του Λόχου υπήρξε πλήρης και η Σχολή σε λίγο είχε τον πρώτο της
νεκρό. Ήταν ο Εύελπις Ι. Ιατρούλης Νικόλαος. Αμέσως εμπλέκεται στη μάχη
και ο 2ος Λόχος. Οι Γερμανοί, έχοντας συντριπτική υπέροχη και με την
υποστήριξη της αεροπορίας τους επιτίθενται με όλα τα μέσα που διαθέτουν
κατά των θέσεων μας τις οποίες κρατάμε με αυτοθυσία. Κατά το μεσημέρι
σκοτώνεται και ο δεύτερος Εύελπις. Ήταν ο Εύελπις Ι. Κουβελίδης Γεώργιος
και τραυματίζονται οι Ευέλπιδες Ι. Μιαούλης Ελευθέριος, Μουζάκης Α.,
Παπαδημητρίου Δημ. και Σωτηρακόπουλος Χρήστος».
Το στρατόπεδο του Πολιχνίτου ονομάζεται «Στρατόπεδο Γεωργίου
Κουβελίδη». Ενώ το πατρογονικό του σπίτι δωρίθηκε στον τότε Δήμο
Πολιχνίτου και στεγάζει τη λαογραφική του συλλογή και πρόκειται σύντομα
να επισκευασθεί από το Δήμο Δυτικής Λέσβου.
Τον περασμένο ΜάΙο με φροντίδα του Δήμου Δυτικής Λέσβου έγινε
ανακομιδή των λειψάνων του ήρωα και τοποθετήθηκαν μαζί με τα λείψανα
των γονιών του σε νέο τάφο που κατασκευάσθηκε σε περίοπτη θέση στο
νεκροταφείο του Πολιχνίτου.
