Η νέα πανελλαδική έρευνα της Metron Analysis για το δημογραφικό και τους νέους επιστήμονες, που πραγματοποιήθηκε σε δείγμα 802 ατόμων ηλικίας 17–45 ετών, καταγράφει με εντυπωσιακή καθαρότητα μια γενιά που δεν απορρίπτει την Ελλάδα, αλλά δυσκολεύεται να προχωρήσει μέσα σε αυτήν. Δεν είναι μια μελέτη που στοχοποιεί την εκάστοτε κυβέρνηση. Είναι ένα εργαλείο αυτογνωσίας: ο καθρέφτης μιας νέας πραγματικότητας όπου η εκπαίδευση, η εργασία, η οικογένεια και οι ευκαιρίες ζωής δεν κινούνται με τον ίδιο ρυθμό.
Στον πυρήνα της έρευνας εντοπίζονται τρεις μεγάλες τάσεις: η αναζήτηση πρακτικών δεξιοτήτων, η πίεση του δημογραφικού προβλήματος και η συνεχής σκέψη για μετανάστευση. Τρεις τάσεις που, αν διαβαστούν συνολικά, δείχνουν το εξής: οι νέοι δεν θέλουν να φύγουν από τη χώρα, αλλά θέλουν να μπορούν να μείνουν.
Επαγγελματικές φιλοδοξίες: μια γενιά που θέλει ελευθερία και δημιουργικότητα
Σε αντίθεση με όσα συχνά λέγονται, η νέα γενιά δεν ονειρεύεται μια θέση «βολέματος». Αντιθέτως, μεγάλο μέρος των ερωτηθέντων αναζητά επαγγελματικές διαδρομές που συνδυάζουν αυτονομία, καινοτομία και προσωπική εξέλιξη.
Η επιχειρηματικότητα συγκεντρώνει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον, με το 31% των νέων επιστημόνων να θέλει να δημιουργήσει κάτι δικό του. Η αυτοαπασχόληση ακολουθεί, ιδιαίτερα στις ηλικίες 17–24, όπου το ποσοστό αγγίζει το 29%. Η γενιά αυτή θέλει να πειραματιστεί, να χτίσει ιδέες, να έχει έλεγχο στον επαγγελματικό της χρόνο.
Από την άλλη, ο δημόσιος τομέας εξακολουθεί να αποτελεί ελκυστική επιλογή για το 24% του δείγματος, κυρίως για μεγαλύτερες ηλικίες που έχουν βιώσει αστάθεια στον ιδιωτικό τομέα. Αυτό δεν δείχνει «αναζήτηση μονιμότητας», αλλά μια εύλογη ανάγκη για σταθερότητα σε ένα περιβάλλον όπου οι αμοιβές δεν συνδέονται πάντα με το πραγματικό κόστος ζωής.
Η εικόνα που αναδύεται είναι ισορροπημένη: ούτε μια γενιά «αδιάφορη» ούτε μια γενιά «βολεμένων». Μια γενιά που θέλει να δουλέψει, αλλά σε συνθήκες που της επιτρέπουν να σχεδιάζει το μέλλον της.
Η εκπαίδευση μέσα από τα μάτια των νέων: προτεραιότητα οι ψηφιακές και τεχνικές δεξιότητες
Η έρευνα καταγράφει ένα ξεκάθαρο μήνυμα προς το εκπαιδευτικό σύστημα: η χώρα πρέπει να κινηθεί ταχύτερα, πιο πρακτικά και πιο τεχνολογικά.
Το 48% των συμμετεχόντων δηλώνει ότι το σύστημα οφείλει να ενισχύσει τις ψηφιακές και τεχνολογικές δεξιότητες. Ακολουθούν οι τεχνικές και επαγγελματικές δεξιότητες με 41% και οι δεξιότητες επικοινωνίας και συνεργασίας.
Το σημαντικό στοιχείο δεν είναι απλώς η προτεραιοποίηση των ψηφιακών εργαλείων, αλλά το συνολικό αίτημα των νέων να αποκτήσουν χρήσιμες δεξιότητες. Η θεωρητική γνώση δεν αρκεί, όχι επειδή δεν έχει αξία, αλλά επειδή η αγορά εργασίας αλλάζει με ταχύτητες που συχνά αφήνουν πίσω τόσο τους φοιτητές όσο και τους αποφοίτους.
Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμα και οι νέοι που στοχεύουν σε ερευνητικά ή ακαδημαϊκά μονοπάτια θεωρούν ότι η χώρα χρειάζεται μεγαλύτερη πρακτική διασύνδεση μεταξύ εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και επαγγελματικών ευκαιριών. Με άλλα λόγια: θέλουν πανεπιστήμια που να «μιλούν» στην πραγματική οικονομία.
Το δημογραφικό και οι πιέσεις της καθημερινότητας
Ένα από τα κεντρικά κεφάλαια της έρευνας αφορά το δημογραφικό ζήτημα. Οι νέοι δηλώνουν καθαρά: η υπογεννητικότητα δεν είναι μια αφηρημένη έννοια για το μέλλον· είναι κάτι που επηρεάζει ήδη το σήμερα.
Η μεγάλη πλειοψηφία θεωρεί ότι η δημογραφική συρρίκνωση επηρεάζει το εκπαιδευτικό σύστημα, την οικονομική ανάπτυξη, την αγορά εργασίας και το ασφαλιστικό. Δεν πρόκειται για πολιτική εκτίμηση, αλλά για κοινωνική διαπίστωση που αποτυπώνεται σε όλες σχεδόν τις ηλικιακές ομάδες.
Το κρίσιμο ερώτημα που τέθηκε στους συμμετέχοντες είναι το εξής: γιατί οι νέοι άνθρωποι δεν κάνουν παιδιά;
Η απάντηση είναι ομόφωνη και πολυεπίπεδη:
– Η οικονομική και στεγαστική πίεση αναδεικνύεται ως ο βασικός λόγος.
– Ακολουθεί η έλλειψη μέτρων στήριξης από την Πολιτεία, όπως η πρόσβαση στη φροντίδα παιδιών και οι διευκολύνσεις σε νέους γονείς.
– Η εργασιακή ανασφάλεια και τα εντατικά ωράρια συμπληρώνουν το παζλ.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι η απόκτηση παιδιών δεν είναι θέμα διάθεσης, αλλά συνθηκών. Οι νέοι, ακόμη κι όταν θέλουν, συχνά δεν μπορούν. Και αυτό είναι ένα διαχρονικό ζήτημα που δεν αφορά μόνο την παρούσα κυβέρνηση, αλλά ολόκληρο το αναπτυξιακό μοντέλο της χώρας.
Το «μεγάλο» στοιχείο: η σκέψη για μετανάστευση
Είναι ίσως το πιο χαρακτηριστικό εύρημα της έρευνας: το 68% των νέων δηλώνει ότι σκέφτεται το ενδεχόμενο μετανάστευσης για καλύτερες επαγγελματικές ευκαιρίες.
Το ποσοστό ανεβαίνει ακόμη περισσότερο στις ομάδες με υψηλή κατάρτιση, στους άνεργους, στους νέους εργαζόμενους και στους φοιτητές. Το ζήτημα αυτό δεν συνδέεται με πολιτική αγανάκτηση ή απόρριψη. Αντιθέτως, αντανακλά μια επιθυμία για αξιοπρέπεια και προοπτική.
Δεν πρόκειται για μια γενιά που θέλει να αποκοπεί από την Ελλάδα. Πρόκειται για μια γενιά που θέλει να ζήσει από τη δουλειά της. Αν αυτό δεν μπορεί να συμβεί στη χώρα, τότε στρέφεται σε άλλες αγορές εργασίας.
Η ερμηνεία αυτού του φαινομένου δεν πρέπει να γίνεται με όρους πολιτικής αντιπαράθεσης. Είναι αποτέλεσμα παγκόσμιων τάσεων, αλλά και της πίεσης που ασκεί το υψηλό κόστος ζωής, οι αμοιβές και οι περιορισμένες ευκαιρίες ειδικά σε νέους επιστήμονες.
Η Ελλάδα των νέων: μια χώρα με δυνατότητες αλλά και με προκλήσεις
Συνολικά, η έρευνα αποκαλύπτει μια νέα γενιά που δεν είναι απαισιόδοξη από ιδεολογία, αλλά από εμπειρία. Μια γενιά που βλέπει μια χώρα με δυνατότητες, ευκαιρίες, διεθνή θέση και ανάπτυξη, αλλά και με εμπόδια που καθιστούν δύσκολη τη μετάβαση στην ενήλικη ζωή.
Οι νέοι δεν «γκρινιάζουν» ούτε απορρίπτουν την Ελλάδα. Αντιθέτως, ζητούν ένα περιβάλλον που τους επιτρέπει να προχωρήσουν, να κάνουν οικογένεια, να εργαστούν με αξιοπρέπεια και να χτίσουν ένα σταθερό μέλλον.
Η έρευνα της Metron Analysis δεν στρέφεται κατά κανενός πολιτικού φορέα. Αντίθετα, παρέχει μια σπάνια ευκαιρία: να διαβαστεί ως προειδοποίηση, ως εργαλείο πολιτικής και ως πυξίδα για το πού πρέπει να στραφεί ο δημόσιος διάλογος τα επόμενα χρόνια.
Η επόμενη μέρα της χώρας θα κριθεί από το αν η Ελλάδα θα γίνει πράγματι μια χώρα που δεν αναγκάζει τους νέους της να φύγουν για να ζήσουν. Μια χώρα όπου το όνειρο, η εργασία και η οικογένεια μπορούν να συνυπάρξουν. Μια χώρα που οι νέοι επιστήμονες θα μπορούν να ονομάζουν όχι απλώς «πατρίδα», αλλά «μέλλον».
