Μια διαδρομή στα λιθόστρωτα σοκάκια του ιστορικού χωριού της Λέσβου που υπήρξε δεύτερη σε πληθυσμό «χώρα» επί τουρκοκρατίας.
Συκούντα, Λέσβος — Στην καρδιά της υπαίθρου του νησιού, ανάμεσα στους ελαιώνες ξεδιπλώνεται ένα από τα πιο ήσυχα και καλοδιατηρημένα χωριά της Λέσβου: η Συκούντα. Ένας προορισμός-έκπληξη για κάθε περιπατητή που θέλει να χαθεί στα πέτρινα σοκάκια και να αναπνεύσει ιστορία.
Κι όμως, το μικρό αυτό χωριό υπήρξε για αιώνες η δεύτερη πιο σημαντική χώρα του νησιού, μετά τη Μυτιλήνη.
Από τον 3ο αιώνα μ.Χ. εμφανίζεται η αρχαία κώμη «Συκούς» σε κτηματολόγιο. Πιθανότατα δεν βρισκόταν στη σημερινή τοποθεσία της Συκούντας, αλλά κάπου στον κάμπο. Κάποιοι ετυμολογούν το όνομα από την καλλιέργεια σύκων, άλλοι το αποδίδουν στη λατινική λέξη Secunda, δηλαδή «δεύτερη» – κάτι που ταιριάζει ιστορικά με τη θέση της μετά τη Μυτιλήνη.
Ο Σπαχής και η εξουσία της Συκούντας
Επί τουρκοκρατίας, η Συκούντα είχε το ρόλο τοπικής πρωτεύουσας. Ο Σουλτάνος διόρισε ως Κουμαντάντη έναν Σπαχή, γενναίο στρατιώτη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, για τις υπηρεσίες του κατά την πολιορκία της Μυτιλήνης. Το φιρμάνι που ακολούθησε εξασφάλιζε κληρονομική εξουσία στους απογόνους του.
Το κονάκι του Κουμαντάντη βρισκόταν στο χωριό, δίνοντάς του πολιτική και στρατιωτική σημασία. Κάτω από την εποπτεία του τελούσαν μικρότερα χωριά – ανάμεσά τους και η Αγιάσος, που τότε θεωρούνταν σχεδόν αμελητέα.
Όταν ο Μουσταφά Αγάς, Κουμαντάντης της Συκούντας, αρρώστησε το 1701, τέσσερις δημογέροντες από την Αγιάσο τον επισκέφτηκαν, φέρνοντας αγίασμα, λάδι και συνάλειμμα από την Παναγία της Ζωοδόχου Πηγής. Ο άρρωστος ανακουφίστηκε αμέσως και, συγκινημένος, υποσχέθηκε να τους ξεπληρώσει.
Μερικούς μήνες μετά, γύρισε στην Αγιάσο με φιρμάνι του Σουλτάνου που απάλλασσε τους κατοίκους από κάθε φορολογία. Αυτή η ευεργεσία στάθηκε σημείο καμπής στην ιστορία της περιοχής: κάτοικοι άλλων χωριών μετοίκησαν στην Αγιάσο, Η οποία σύντομα εξελίχθηκε στο μεγαλύτερο χωριό της περιοχής.
Από το 1783 και μετά, η θέση του Σπαχή καταργήθηκε και η «χώρα της Συκούντας» μετονομάστηκε σε χώρα Αγιάσου. Η Συκούντα άρχισε να χάνει τη δυναμική της. Μέχρι το 1900 είχαν απομείνει λίγες χριστιανικές οικογένειες και ορισμένες τουρκικές, οι οποίες αποχώρησαν το 1923 κατά την ανταλλαγή πληθυσμών, αφήνοντας πίσω τέμενος, σχολείο, σπίτια και χωράφια.
Σήμερα, μια βόλτα στη Συκούντα δεν είναι απλώς περιήγηση στη φύση – είναι ζωντανό μάθημα Ιστορίας. Τα λιθόστρωτα δρομάκια, τα πέτρινα σπίτια, οι αγροί και τα ερείπια μαρτυρούν τη διαδρομή ενός τόπου που έλαμψε και έσβησε κάτω από τη βαριά σκιά της ιστορίας
