Της Ελπας Σπαθάρη
Ήταν το σωτήριο έτος 1462, όταν ο Μωάμεθ ο Πορθητής, εκείνος που μόλις πριν λίγα χρόνια είχε ρίξει την Πόλη κι έβαλε τέλος στη χιλιόχρονη Βασιλεύουσα, έριξε το βλέμμα του στη Μυτιλήνη. Το νησί ήταν στα χέρια των Γατελούζων, φράγκικου οίκου από τη Γένουα, που είχαν χτίσει το κάστρο και το στόλιζαν με τα οικόσημά τους. Μα η δύναμη των Οθωμανών ήταν ασταμάτητη. Το κάστρο έπεσε, κι η Μυτιλήνη μπήκε για τα καλά στην Οθωμανική αυτοκρατορία.
Ο Σουλτάνος, λέει η παράδοση, θέλησε να περάσει τη νύχτα του στον ναό του Αγίου Νικολάου, αγαπημένου άγιου των ναυτικών. Τον είχαν κιόλας μετατρέψει σε τζαμί, όπως έκαναν με πολλούς ναούς της αυτοκρατορίας, από την Πόλη ως τη Θεσσαλονίκη.
Εκείνη τη νύχτα, ενώ ο Πορθητής κοιμόταν, μέσα απ’ τα χαλάσματα ξεπρόβαλε ένα φίδι – κι η Μυτιλήνη δεν έλειπε τότε από ερπετά, όπως και όλο το Αιγαίο. Το ερπετό γλίστρησε σιωπηλά προς τον Σουλτάνο, έτοιμο να τον δαγκώσει.
Μα σαν από θαύμα, μια γάτα όρμησε και πάλεψε με το φίδι ώσπου το σκότωσε. Ο Μωάμεθ ξύπνησε έντρομος· κι όταν κατάλαβε τι είχε συμβεί, είδε το ζωντανό με μάτια διαφορετικά.
Θυμήθηκε τις διηγήσεις που είχε ακούσει από διδασκάλους και ιμάμηδες:
για τον Προφήτη Μωάμεθ που αγαπούσε τις γάτες και τη δική του, την Μουέζα,
για τον σεβασμό που πρέπει να έχει ο μουσουλμάνος στα πλάσματα του Θεού,
για την πίστη πως η γάτα είναι καθαρή και μπορεί ακόμη κι από το νερό της να πιει άνθρωπος.
Από τότε, λένε, ο Πορθητής έδωσε διαταγή να μη πειράζει κανείς τις γάτες στα τζαμιά και στις πόλεις. Έτσι ρίζωσε η αγάπη των Τούρκων για τα ζώα αυτά, που φαίνεται ακόμα και σήμερα στην Κωνσταντινούπολη – εκεί που οι γάτες περιδιαβαίνουν ελεύθερες, μπαίνουν σε τζαμιά και παλάτια, και κανείς δεν τις διώχνει.
Μα η ιστορία δεν τελειώνει εδώ. Στην άλλη άκρη της Ανατολής, στην Κύπρο, αιώνες πριν, η ίδια η Αγία Ελένη είχε φέρει γάτες για να καθαρίσουν τα φίδια από τη Μονή του Αγίου Νικολάου. Έτσι συνδέθηκε ο Άγιος με τις γάτες και τα φιδότοπα, κι έτσι μοιάζει σαν να επαναλήφθηκε το ίδιο θαύμα και στη Μυτιλήνη, στα χρόνια του Πορθητή.
Κι αν βρεθείς σήμερα στον Άγιο Νικόλαο της πόλης και δεις γάτες να κάθονται περήφανες στα σκαλιά του, θυμήσου τον θρύλο· πως μια φορά κι έναν καιρό, ένα μικρό ζωντανό έσωσε τον πιο μεγάλο κατακτητή.
