γράφει ο Πάνος Τσουκαρέλλης- Δρ. Κοινωνιολογίας -Κοινωνικός Λειτουργός-Επαγγ. Ψυχικής Υγείας
Aλήθεια… Ξέρεις να αγαπάς τον εαυτό σου; Ή απλώς έμαθες να επιβιώνεις μαζί του;
(Στο τέλος του άρθρου υπάρχει ένα μικρό τεστ. Απάντησε στον εαυτό σου).
“Η αγάπη στον εαυτό δεν είναι πολυτέλεια — είναι πράξη καθημερινής αφοσίωσης. Εσύ, ξέρεις να φροντίζεις εσένα όπως φροντίζεις τους άλλους?
Σε έναν κόσμο που μας ζητά συνεχώς να αποδίδουμε, να είμαστε δυνατοί, να “αντέχουμε”, υπάρχει ένα ερώτημα που συνήθως μένει αναπάντητο: Ξέρουμε να αγαπάμε τον εαυτό μας;
Το άρθρο αυτό δεν είναι μόνο μια ψυχαναλυτική προσέγγιση στην έννοια της αυτοαγάπης — είναι μια πρόσκληση επιστροφής στον αληθινό σου εαυτό.
………..
Κάπου ανάμεσα στις σιωπές της καθημερινότητας, στα βράδια που γυρνάς μόνος στο σπίτι, στα βλέμματα που έψαχνες και δεν αντανακλούσαν ποτέ πίσω την αγάπη που ποθούσες — εκεί γεννιέται η ερώτηση: ξέρω να αγαπώ εμένα;
Αγαπώ τον εαυτό μου όπως θα αγαπούσα κάποιον που θέλω να μείνει;
Του μιλώ με τρυφερότητα; Τον ακούω όταν πονά; Τον φροντίζω όταν κουράζεται ή του ζητάω να συνεχίσει με κάθε κόστος;
Η αγάπη στον εαυτό σου δεν είναι σύνθημα σε κάρτα, ούτε συνήθεια πολυτελείας. Είναι μια εσωτερική, ψυχική διεργασία που καθρεφτίζει τον τρόπο με τον οποίο μάθαμε να υπάρχουμε μέσα στις πρώτες μας σχέσεις: μέσα στην επιθυμία του Άλλου, στον καθρέφτη της μητρικής ματιάς, στις πρώτες λέξεις αποδοχής — ή απόρριψης.
Η αυτοαγάπη στην ψυχανάλυση: μια πράξη επιβίωσης
Ο Sigmund Freud εισήγαγε την έννοια του πρωτογενούς ναρκισσισμού (primary narcissism) ως τη φυσική ροπή του βρέφους να στραφεί στον εαυτό του για ικανοποίηση. Όμως η εξέλιξη αυτού του ναρκισσισμού προς τον ώριμο δευτερογενή ναρκισσισμό (secondary narcissism), φανερώνει εάν το υποκείμενο έμαθε να αγαπά ή να απορρίπτει τον εαυτό του — ανάλογα με το πώς αγαπήθηκε.
Ο Heinz Kohut, θεμελιωτής της Self Psychology, μίλησε για τον υγιή ναρκισσισμό (healthy narcissism) ως προϋπόθεση για τη σταθερότητα της αίσθησης ταυτότητας (cohesive self). Ο εαυτός μας χρειάζεται αντανάκλαση (mirroring) και επιβεβαίωση (affirmation) από τις σχέσεις για να βιώσει την αξία του. Όταν αυτές λείψουν, η αγάπη προς τον εαυτό μένει λειψή, εύθραυστη, με ρωγμές που δεν φαίνονται αλλά πονάνε.
Ο Donald Winnicott, μέσα από την έννοια του αληθινού εαυτού (true self), μας θυμίζει πως η αυθεντικότητα δεν φυτρώνει σε έδαφος καταπίεσης. Για να αγαπήσουμε τον εαυτό μας, πρέπει πρώτα να νιώσουμε ασφαλείς να είμαστε. Οτιδήποτε άλλο, οδηγεί σε έναν ψευδή εαυτό (false self), ο οποίος προσαρμόζεται, υπομένει, αλλά δεν ανθίζει.
Και τελικά, ο Jacques Lacan υπογραμμίζει ότι ο εαυτός δομείται μέσα από τον Άλλο – «le moi est un autre» – και πως η εικόνα του εγώ (moi imaginaire) είναι ένα ψευδές σύνολο που επιζητά συνεχή επιβεβαίωση για να υπάρξει.
……
Ρομαντικά και υπαρξιακά: μια αγάπη που δεν έρχεται απ’ “έξω”
Αλλά, πέρα από θεωρίες, ας επιστρέψουμε στην ψυχή.
Γιατί αυτό που λείπει δεν είναι μόνο το να μάθουμε πώς να αγαπάμε τον εαυτό μας, αλλά να τον αναγνωρίζουμε ως άξιο αγάπης. Να του μιλάμε όπως θα μιλούσαμε στον άνθρωπο που αγαπάμε βαθιά, ρομαντικά, αθόρυβα. Να μην τον εγκαταλείπουμε όταν φοβάται ή κάνει λάθος. Να του λέμε:
«Σε βλέπω. Δεν είσαι μόνος. Θα μείνω εδώ, ό,τι κι αν συμβεί.»
Αυτό είναι το πιο ριζοσπαστικό είδος αγάπης: η παραμονή.
Η αγάπη προς τον εαυτό δεν είναι απλώς μια ζεστή λέξη. Είναι πράξη ορίων, άσκηση αποδοχής, καθημερινή αφοσίωση. Είναι η επιλογή να πεις “όχι” σε όσους σου μιλούν με τρόπο που εσύ ο ίδιος δεν θα ανεχόσουν για ένα παιδί. Είναι η ικανότητα να είσαι ο πρώτος που σε φροντίζει, σε θρέφει, σε κοιτάζει με αλήθεια.
………..
Μικρό τεστ αυτογνωσίας:
Αγαπάς πραγματικά τον εαυτό σου;
Απάντησε ειλικρινά στις παρακάτω ερωτήσεις:
• Όταν αποτυγχάνεις, είσαι σκληρός με τον εαυτό σου ή του προσφέρεις κατανόηση;
• Αναγνωρίζεις τις ανάγκες σου χωρίς ενοχή;
• Απομακρύνεσαι από πρόσωπα και σχέσεις που σε πληγώνουν;
• Νιώθεις ότι αξίζεις αγάπη — ακόμη και χωρίς να “προσφέρεις” κάτι;
• Λες «όχι» όταν κάτι σε πονάει ή ξεπερνά τα όριά σου;
• Φροντίζεις το σώμα σου, την ψυχή σου και τον χρόνο σου;
• Επιτρέπεις στον εαυτό σου να ξεκουράζεται χωρίς ενοχές;
• Σου μιλάς με ευγένεια, σαν να είσαι ο πιο αγαπημένος σου άνθρωπος;
Αν απάντησες “ναι” στις περισσότερες ερωτήσεις, βρίσκεσαι ήδη στον δρόμο της υγιούς αυτοαγάπης. Αν όχι, κάνε το βήμα που αξίζει για σένα. Η αγάπη για τον εαυτό σου δεν είναι ασθενής ναρκισσισμός αλλά το χάδι στην παραμελημένη ύπαρξη σου.
Επιμύθιο….
Η αγάπη προς τον εαυτό δεν είναι προορισμός — είναι μια εσωτερική δέσμευση. Ξεκίνησε να της δίνεις χώρο.
Στην εποχή που όλα μας τραβούν προς τα έξω, το μεγαλύτερο ριζοσπαστικό βήμα είναι να στραφείς προς τα μέσα σου.
Και να μείνεις εκεί. Με αφοσίωση, με τρυφερότητα, ρομαντισμό, με σεβασμό και πάντα με πολύ αγάπη. Είναι αυτή που σου αξίζει και είναι δική σου.
