Ο ζωγράφος γράφει για το νησί που δεν αφήνει ποτέ τον επισκέπτη του να πλήξει
«Μια μέρα αποφάσισα πως η Λέσβος είναι το μέρος όπου ήθελα να ζήσω. Έτσι, αγόρασα ένα κτήμα με ελιές στην κορυφή ενός μικρού λόφου κι έχτισα εκεί το σπίτι μου»
Στη Λέσβο πήγα πρώτη φορά το 1984. Έφτασα βράδυ με το αεροπλάνο και το πρωί πήρα από το καράβι τη μοτοσικλέτα, ώστε να μπορώ να γυρίσω το νησί. Αμέσως, ένας αστυνομικός μού έκοψε κλήση γιατί η μοτοσικλέτα δεν είχε καθρέφτη. Μερικά χρόνια αργότερα, ενώ είχα ήδη χτίσει το σπίτι μου στο νησί και η ταυτότητά μου είχε εκδοθεί εκεί, δύο άλλοι αστυνομικοί με συνέλαβαν για… κατασκοπία επειδή φωτογράφιζα ένα εκκλησάκι! Στη συνέχεια, κι ενώ ήμουν γνωστότατος κάτοικος του νησιού, το οποίο μάλιστα είχα προβάλει διεθνώς με πολλούς τρόπους, με μήνυσαν γιατί φωτογράφιζα ένα ημίγυμνο μοντέλο σε αρχαιολογικό χώρο, ο οποίος ήταν έρημος, αναξιοποίητος, αφύλακτος και ξέφραγος! Και τις τρεις φορές η δικαιοσύνη αποδείχτηκε τυφλή και με αθώωσε.
Παρά ταύτα, εγώ το αγάπησα το νησί.
Πριν πάω στη Λέσβο, από πολύ νέος, περνούσα όλα τα καλοκαίρια μου μέχρι τα πρωτοβρόχια στη Μύκονο, όταν αυτή δεν είχε ακόμη αλλοτριωθεί. Μια χρονιά, όμως, πήγα καλεσμένος στη Σχοινούσα κι εκεί ανακάλυψα ότι μπορούσα να περάσω ωραία και σ’ ένα μικρό, ήσυχο νησί. Επιστρέφοντας από τη Σχοινούσα, διάβασα τυχαία μια αγγελία πωλήσεως παλιάς οικίας κάπου στη Λέσβο. Γνώριζα πως η Λέσβος είχε μεγάλη πνευματική παράδοση, ήταν πατρίδα της Σαπφούς, του Αλκαίου, του Αρίωνα, του Θεόφραστου, του Πιττακού, του Τέρπανδρου, αλλά και του Ελύτη, του Εφταλιώτη, του Μυριβήλη, του Πρωτοπάτση κ.ά. Είχε υπάρξει επίσης πλούσιο νησί, με μεγάλες και ακμάζουσες βιομηχανίες και ωραία αρχοντικά.
Το ένδοξο παρελθόν του και το γεγονός πως τουριστικά ήταν ακόμη παρθένο με έκαναν να ταξιδέψω εκεί, ελπίζοντας πως το σπίτι που πουλούσαν θα ήταν κατάλληλο για να ζω σ’ αυτό μερικούς μήνες τον χρόνο. Το σπίτι δεν ήταν όπως το περίμενα, αλλά βρισκόταν κοντά στην απέραντη παραλία των Βατερών, όπου έκανα το πρώτο μου μπάνιο. Στα Βατερά τότε δεν υπήρχε ασφαλτόδρομος, τα σπίτια ήταν ελάχιστα και η παραλία άδεια. Μόνος μου στην αμμουδιά, ήρεμος, ξέγνοιαστος, ανέμελος, άρχισα σιγά σιγά να εξοικειώνομαι και λάτρεψα το νησί.
Έμεινα τότε λίγες αλλά αξέχαστες ημέρες. Έκτοτε συνέχισα να πηγαίνω κάθε χρόνο τα καλοκαίρια, ώσπου μια μέρα αποφάσισα πως η Λέσβος είναι το μέρος όπου ήθελα να ζήσω. Έτσι, αγόρασα ένα κτήμα με ελιές στην κορυφή ενός μικρού λόφου κι έχτισα εκεί το σπίτι μου. Σ’ αυτό το σπίτι, με θέα στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, έχω δημιουργήσει αρκετά έργα, που μερικές φορές αποτέλεσαν το υλικό ολόκληρων εκθέσεων.
Όλα αυτά τα χρόνια που ζω στο νησί, επόμενο ήταν να το έχω γυρίσει απ’ άκρη σ’ άκρη και, δεδομένου ότι ασχολούμαι πολύ με τη φωτογραφία, έχω απαθανατίσει κάθε γωνιά του. Αμέσως μετά το πρώτο μπουρίνι του φθινοπώρου, η ατμόσφαιρα στη Λέσβο αλλάζει, γίνεται περισσότερο διάφανη και λαμπερή. Η γραμμή του ορίζοντα φαίνεται πιο κοντινή και οι αποστάσεις των απέναντι ιωνικών ακτών μοιάζει να μικραίνουν. Οι λεπτομέρειες των τοπίων είναι περισσότερο ευκρινείς, ενώ τα σύννεφα τρέχουν στον ουρανό δημιουργώντας ποικίλες εικόνες, μετατρέποντας σε σημαντικό ακόμη και το πιο αδιάφορο τοπίο. Τότε, παίρνω τη φωτογραφική μου μηχανή και τρέχω να απαθανατίσω την ανεξάντλητη φύση και οτιδήποτε μου κινήσει το ενδιαφέρον, προκειμένου να δημιουργήσω εικόνες μακριά από τα τουριστικά πρότυπα. Μεγάλα, εγκαταλειμμένα στην πλειονότητά τους, κτίρια του προηγούμενου αιώνα, που δείχνουν μια ακμάζουσα οικονομικά κοινωνία, μοναδικά ιστορικά μνημεία διαφορετικών εποχών, τοπία που δεν άλλαξαν στον χρόνο, καθημερινοί άνθρωποι την ώρα της δουλειάς ή της σχόλης, είναι κάποια από τα θέματα που απαθανατίζω. Αρκετές από τις φωτογραφίες τις έχω παρουσιάσει σε διάφορες εκθέσεις στο εξωτερικό και ελπίζω πως κάποτε θα τυπωθούν και σε βιβλίο.
Όταν πρωτοπήγα στη Λέσβο, το νησί διατηρούσε ακόμη σχεδόν ακέραιη τη φυσιογνωμία και τη γραφικότητά του. Τα ιαματικά λουτρά (οι χαβούζες, όπως ακόμα τα λένε οι ντόπιοι) ήταν όπως τα άφησαν οι Τούρκοι, ενώ τώρα έγιναν σπα. Σούπερ μάρκετ δεν υπήρχαν, οι αγρότες πουλούσαν τα προϊόντα τους στα πεζοδρόμια, οι παραλίες δεν ήταν οργανωμένες, τα καφενεία στα χωριά δεν είχαν ανακαλύψει τον εσπρέσο και οι ψαροταβέρνες τις αστακομακαρονάδες. Ο πολυάριθμος στρατός που προστάτευε το μέρος από τους γείτονες το εμπλούτιζε με συνήθειες που έφερνε από την ηπειρωτική Ελλάδα και ενέπνεε σιγουριά στους ακρίτες.
Οι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με την καλλιέργεια της ελιάς και την κτηνοτροφία. Παρότι η τεχνολογία έχει επιφέρει τεράστιες αλλαγές, καθώς ζουν μακριά από την Αθήνα και την επιρροή της, έχουν κρατήσει πολλά από τα ήθη και τα έθιμά τους και τα τηρούν με ευλάβεια. Απόδειξη το πλήθος πανηγυριών που οργανώνονται ετησίως σε όλα τα χωριά. Ακόμα και η γλώσσα τους είναι ξεχωριστή και, όταν θέλουν, γίνεται ακατανόητη για τους υπόλοιπους Έλληνες.
Το νησί, αγκαλιασμένο από το Αιγαίο Πέλαγος, είναι μεγάλο, προικισμένο με πολλά σαγηνευτικά τοπία, που αλλάζουν μαζί με τις εποχές του χρόνου και δεν αφήνει ποτέ τον επισκέπτη του να πλήξει. Το μεγαλύτερο μέρος του είναι καλυμμένο από ελιές, ενώ έχει τεράστιες και συχνά παρθένες παραλίες. Υπάρχουν επίσης πολλά αρχαία, ρωμαϊκά, βυζαντινά και οθωμανικά μνημεία.
Η πρωτεύουσά του, η Μυτιλήνη είναι μια γοητευτική πόλη με πολλά ωραία σπίτια του 19ου αιώνα, με μοντέρνα καταστήματα αλλά και δρομάκια με μικρά μαγαζιά που διατηρούν ακόμη έντονο το ανατολίτικο στοιχείο. Το σύγχρονο και το παραδοσιακό συνυπάρχουν αρμονικά στη Λέσβο και συχνά μια μεταφυσική ατμόσφαιρα φορτίζει τον διάχυτο ερωτισμό της πόλης, που, νομίζω, παραμένει αναλλοίωτος από τους αρχαίους χρόνους.
Υ.Γ. Γράφω στην αρχή του κειμένου ότι έχω προβάλει (με άρθρα και φωτογραφίες μου) διεθνώς τη Λέσβο. Αξίζει εδώ να αναφέρω κι έναν φίλο, που έζησε στο νησί, το αγάπησε και το εξυμνούσε διαρκώς από τη στήλη του στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, τον δημοσιογράφο και σπουδαίο μας στιχουργό Λευτέρη Παπαδόπουλο. Ας είναι καλά.
* Ο Δημήτρης Γέρος είναι ζωγράφος.
Αναδημοσίευση από την ATHENS VOICE
