Η Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Μυτιλήνης παρουσιάζει ένα αφιέρωμα στην ιστορική πανήγυρη της Παναγίας της Αγιάσου, η οποία εδώ και πολλά χρόνια συγκεντρώνει πλήθος προσκυνητών από κάθε γωνιά της Λέσβου και, πριν το 1922, από τα απέναντι μικρασιατικά παράλια.
Εδώ και πολλά χρόνια, η Παναγία της Αγιάσου συγκεντρώνει τον δεκαπενταύγουστο πλήθος προσκυνητών από κάθε γωνιά της Λέσβου, ενώ ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσίαζε η προσέλευση των πιστών από τα απέναντι μικρασιατικά παράλια, που πριν το 1922 ταξίδευαν για να τιμήσουν τη Μεγαλόχαρη και να συμμετάσχουν στην πανήγυρη.
Η πανήγυρη της Παναγίας δεν αποτελούσε μόνο το μεγαλύτερο θρησκευτικό γεγονός της Λέσβου, αλλά κι ένα αντάμωμα που ένωνε το νησί με τα απέναντι παράλια της Μικρασίας. Από κάθε γωνιά της Λέσβου και από τις Κυδωνιές, το Δικελί, την Πέργαμο και τη Σμύρνη, οι Έλληνες της Ανατολής ταξίδευαν με ιστιοφόρα, καΐκια και βάρκες, για να γονατίσουν μπροστά στη θαυματουργή εικόνα της Μεγαλόχαρης. Η πόλη της Μυτιλήνης σχεδόν άδειαζε και οι δρόμοι του νησιού ζωντάνευαν από κύματα ανθρώπων, από ένα πολύχρωμο και ποικίλο πλήθος, που έφθανε στην Αγιάσο με κάθε δυνατό μέσο: πεζοί, με αυτοκίνητα οι προνομιούχοι, με άμαξες, με κάρα και αραμπάδες, γαϊδουράκια και κάθε λογής ζώα.
“Παρόλ’ όλας τα δυσκολίας τας οποία αντέτασσον αι Τουρκικαί αρχαί εις την απέναντιν Ανατολήν, πολλοί προσκυνηταί ήλθον και εφέτος από τας Κυδωνίας και Δικελί δια την πανήγυριν της Αγιάσου… Χθες περί την 4ην μ.μ. κατέπλευσεν εν ιστιοφόρον πλήρες εκ νέων τοιούτων”. (Λέσβος, 17-8-1913)
“Επανήλθον σήμερον οι από προχθές μεταβάντες εις Αγιάσον πρόσκοποί μας, αφήσαντες εκεί τας αρίστας των εντυπώσεων και κατά τας παρελάσεις των και κατά τας υπηρεσίας των εν τη εκκλησία …” (Λέσβος, 17-8-1913)
“Μεγαλοπρεπεστάτη εγένετο και εφέτος η πανηγυρις της Κοιμήσεως της Θεοτόκου εν Αγιάσσω. Χιλιάδες ολόκληροι συνέρευσαν από τα διάφορα χωρία της νήσου μας, εκ Κυδωνιών, Περγάμου, Δικελί και Σμύρνης…” (Σάλπιγξ, 18-08-1922)
“Τις νύχτες ο δρόμος είναι γεμάτος από πεζοπόρους. Ξυπόλυτοι και οπισθάγκωνα δεμένους. Είναι τα τάματα. Πρόβλημα είναι εφέτος το ζήτημα της στεγάσεως των προσκυνητών. Οι ξενώνες κατέχονται από πρόσφυγας. Όπως και πέρυσι…” (Ελεύθερος Λόγος, 05-08-1924)
“Ο δρόμος, ή μάλλον οι δρόμοι που φέρουν στην Αγιάασο από όλο το νησί είνε γεμάτοι προσκυνητάς. Κύματα πιστών διευθύνονται προς την Αγιάσσον, για τη Μεγαλόχαρη. Δίτροχα, τετράτρο χα, αυτοκίνητα, καβαλλαραίοι, πεζοί. Να και οι ταμμένες. Περπατούν ξυπόλυτες, άλλας με δεμένα πίσω τα χέρια, όπως τωταξεν, και άλλες στα δεμένα χέρια τους μια πέτρα. Τους δυναμώνει στην πορεία η πίστη. Αλήθεια, τι είνε ἡ πίστη; Μια δύναμη αρκετά μεγάλη. Αυτό συλλογίζομαι βλέπωντας τον κόσμον αυτόν να πηγαίνει προς το χριστιανικόν είδωλον της Αγιάσσου”. (Ελεύθερος Λόγος, 15-08- 1925)
“… Η ίδια πάντα κι αξιοθαύμαστη η λατρεία του λεσβιακού λαού προς την εορτάζουσαν επί των δροσερών κλιτύων του Ολύμπου Μεγαλόχαρη. Ένα είδος Παλλεσβιακής διαδηλώσεως διαρκούσης όλο τούτο το μήνα καταντά το προκύνημά της. Νέοι και γέροι ταγκλαράδες και θηλάζουσα νήπια, άρχοντοι και φτωχοί, βαρώνοι του γλυκού νερού και λιγδωμένοι προλετάριοι έχουν δώσει τις μέρες τούτες το ραντεβού τους. Στην πανηγυρίζουσαν τρισωραίαν λεσβιακὴν κωμόπολιν. Επάνω στη μεγάλη αρτηρία που διασχίζει τον Ίππειώτη κάμπο και τον υπέροχο Λαμπομυλίτη πευκώνα διασταυρώνονται αι στρατιαὶ των προσκυνητών που πάνε κ᾿ έρχονται.
– Και τα τετράποδα και τα τροχοφόρα.
Που όλα βρίσκονται αυτές τις μέρες υπο επίταξιν και εις πυρετώδη κίνησιν από όλες και προς όλες τις διευθύνσεις του νησιού” (Ταχυδρόμος, 14-08-1934)
Έτσι, η γιορτή της Παναγίας στην Αγιάσο, πριν και μετά το 1922, υπήρξε πάντα ένα μοναδικό πανηγύρι πίστης και λαϊκής σύμπνοιας. Πριν τη Μικρασιατική Καταστροφή, ένωνε σε κοινό αντάμωμα τις δύο ακτές του Αιγαίου ενώ και αργότερα, κράτησε και κρατάει ακόμη ζωντανή την ίδια φλόγα, μετατρέποντας κάθε Αύγουστο το χωριό σε πνευματικό και κοινωνικό κέντρο όλης της Λέσβου.
