Του Αγιου Θεράποντα σήμερα και η Μυτιλήνη στέκεται με δέος μπροστά στον ναό-σύμβολο της πόλης, που δεσπόζει επιβλητικός απέναντι από το λιμάνι.
Η 14η Μαΐου είναι αφιερωμένη στη μνήμη του Αγίου Θεράποντα και η καρδιά της πόλης χτυπά στον ρυθμό του εμβληματικού ναού που φέρει το όνομά του. Ο Ιερός Ναός του Αγίου Θεράποντα δεν είναι απλώς ένας θρησκευτικός χώρος· είναι το αρχιτεκτονικό σύμβολο της Μυτιλήνης.
Οραματιστής της ανέγερσης του μεγαλοπρεπούς ναού ήταν ο Μητροπολίτης Καλλίνικος, μετέπειτα Πατριάρχης Αλεξανδρείας, ο οποίος κινητοποίησε την τοπική κοινωνία μέσω εράνων. Η κατασκευή ξεκίνησε γύρω στα 1850, πάνω σε θεμέλια ενός παλαιότερου ναΐσκου που εξυπηρετούσε το παλιό νοσοκομείο της πόλης – το περίφημο “Ξενοδοχειό”.
Το έργο ανέλαβε ο Μυτιληνιός αρχιτέκτονας Αργύρης Αδαλής, μαθητής των Χάνσεν και Τσίλλερ, ενώ ο ναός άρχισε να λειτουργεί – ημιτελής – ήδη από το 1900. Η ολοκλήρωση του ναού έγινε το 1935.
Ο ναός, αν και βασίζεται στον βυζαντινό ρυθμό του σταυροειδούς με τρούλο, ενσωματώνει στοιχεία από το γοτθικό, τον μπαρόκ, το ροκοκό και τον νεοκλασικισμό, δημιουργώντας ένα μοναδικό αρχιτεκτονικό κράμα που δεν συναντάται αλλού στην Ελλάδα. Ο κεντρικός τρούλος επενδυμένος με ψευδάργυρο, δεσπόζει στη γραμμή του ορίζοντα της πόλης και είναι το πρώτο που αντικρίζει ο επισκέπτης από το λιμάνι.
Το εσωτερικό του κοσμείται από το ξυλόγλυπτο τέμπλο του Δημήτριου Κόβαλα (1915), ενώ στον κυρίως ναό βρίσκεται και ο μαρμάρινος τάφος του Μητροπολίτη Ουγγροβλαχίας Ιγνατίου – ήρωα της Επανάστασης του 1821.
Ο Άγιος Θεράποντας δεν είναι απλά μία εκκλησία. Είναι η ψυχή της πόλης. Στέκει επιβλητικά απέναντι από το Εκκλησιαστικό Βυζαντινό Μουσείο, εκεί όπου κάποτε λειτουργούσε το παλιό νοσοκομείο της Μυτιλήνης.
Σήμα κατατεθέν της Λέσβου, ο ναός ταξιδεύει την εικόνα της Μυτιλήνης σε όλο τον κόσμο.
