Στη βόρεια Λέσβο, στο σημερινό παράκτιο οικισμό της Πέτρας, βρίσκεται το αρχοντικό της Βαρελτζήδαινας, ένα από τα λιγοστά παραδείγματα της παραδοσιακής αρχοντικής κατοικίας στη Λέσβο. Το αρχοντικό βρίσκεται στο κέντρο του χωριού.
Είναι ένα από τα ελάχιστα σωζόμενα αρχοντικά του νησιού που χρονολογούνται στα τέλη του 18ου – αρχές του 19ου αιώνα και αποτελεί σημαντικό δείγμα της όψιμης Οθωμανικής περιόδου της Λέσβου. Ακολουθεί τον ευρέως διαδεδομένο τύπο αρχοντικού στον χώρο της ευρύτερης Βαλκανικής χερσονήσου.
Η αρχιτεκτονική του ακολουθεί την διαδεδομένη τυπική διάταξη των αρχοντικών κατοικιών, που χτίζονταν συνήθως στο κέντρο αγροτικών κτημάτων, κλεισμένων με περίβολο. Το κτήριο είναι διώροφο, με συμπαγές λιθόκτιστο ισόγειο, που του προσδίδει φρουριακό χαρακτήρα, αντίστοιχο με τις παλαιότερες, οχυρές εξοχικές κατοικίες. Αντίθετα ο όροφος είναι κτισμένος από ελαφρά υλικά με την τεχνική μπαγδατί (ξύλινος σκελετός, επιχρισμένος με λάσπη).
Το ισόγειο με τους λίθινους τοίχους και τα λιγοστά ανοίγματα διατηρεί τον φρουριακό χαρακτήρα των πύργων, ενώ ο όροφος αποτελείται από μια ελαφρά ξύλινη ανωδομή που προεξέχει.
Στο εσωτερικό ακολουθείται η χαρακτηριστική διαρρύθμιση των αρχοντικών με τη διμερή διάρθρωση του ισογείου, ενώ στον όροφο όλες οι κάμαρες διατάσσονται γύρω από μία κεντρική σάλα και στολίζονται με έξοχα δείγματα ξυλογλυπτικής (κουμπέδες στα ταβάνια, ταμπλαδάκια στις πόρτες, σύνθετα χωνευτά ντουλάπια, ράφια και εσοχές στους τοίχους), καθώς και κινητά έπιπλα όπως σοφράδες (χαμηλά τραπεζάκια), σκαμνάκια και κασέλες. Ιδιαίτερα διακοσμητικά στοιχεία αποτελούν οι τοιχογραφίες, εξαίρετα δείγματα λαϊκής τέχνης με σκηνές από παραθαλάσσιες πολιτείες, ανθέμια, γιρλάντες με λουλούδια κ.α.
Την περίοδο 1999-2000 πραγματοποιήθηκαν εργασίες αποκατάστασης του μνημείου από το Υπουργείο Πολιτισμού κατά τις οποίες τηρήθηκε η γενική αρχή της διατήρησης – κατά το μέγιστο δυνατό – των αρχικών στοιχείων του μνημείου.
Το αρχοντικό λειτουργεί ως επισκέψιμο μνημείο, με αίθουσα πολυμέσων στο ισόγειο και πινακίδες ενημέρωσης για την ιστορία του αρχοντικού και του νησιού. Στον όροφο εκτίθενται αντικείμενα εποχής, δωρεά της Ανθής Μαλλιάκα – Ευσταθιάδου.
Περισσότερες πληροφορίες
https://www.efales.gr/sight/arhontiko-vareltzidainas
