γράφει ο Παθολόγος Στρατής Γιαννίκος
Κάθε χρόνο αυτή την εποχή, όταν δηλαδή αρχίζουν να εμφανίζονται με μεγάλη συχνότητα οι λοιμώξεις του αναπνευστικού, κορυφώνεται μια πολύπλευρη εκστρατεία ενημέρωσης για την ορθή χρήση των αντιβιοτικών. Η εκστρατεία αυτή απευθύνεται κυρίως στους πολίτες αλλά και στους επαγγελματίες υγείας.
Και όχι χωρίς λόγο. Αφού και στη χώρα μας τα αντιβιοτικά συνεχίζουν να λαμβάνονται «δια πάσα νόσον», παρά τις εκκλήσεις των ειδικών επιστημόνων για περιορισμό της χρήσης τους. Στοιχεία τελευταίων ερευνών δείχνουν ότι τρεις στους δέκα Έλληνες αγοράζουν αντιβιοτικά μόνοι τους, χωρίς δηλαδή να τα έχει συστήσει γιατρός. Η Ελλάδα εξακολουθεί να κατέχει τη θλιβερή πρωτιά στην Ευρώπη στην κατανάλωση αντιβιοτικών, καθώς και ένα από τα υψηλότερα ποσοστά μικροβίων ανθεκτικών στα αντιβιοτικά σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι συμπολίτες μας συνεχίζουν να αγοράζουν αντιβιοτικά χωρίς συνταγή γιατρού και να τα χρησιμοποιούν χωρίς ιατρικές οδηγίες.
Τα αντιβιοτικά όταν ανακαλύφθηκαν θεωρήθηκαν θαυματουργά φάρμακα γιατί μπόρεσαν να θεραπεύσουν θανατηφόρες ασθένειες. Καταπολέμησαν και μείωσαν κατά πολύ τα ποσοστά θνησιμότητας από ασθένειες όπως η πνευμονία και η φυματίωση. Μετά όμως από τη μεγάλη επιτυχία που είχαν στην μάχη με πολλές ασθένειες, άρχισαν να εμφανίζονται βακτήρια που ήταν ανθεκτικά στα αντιβιοτικά φάρμακα.
Αντιβιοτικά και Λοιμώξεις
Τα αντιβιοτικά είναι απαραίτητα και αναντικατάστατα στις σοβαρές μικροβιακές λοιμώξεις, αυτές που μπορεί να αποβούν επικίνδυνες για την υγεία, ακόμα και για τη ζωή του ασθενούς. Όμως τα αντιβιοτικά δεν σκοτώνουν τους ιούς. Δεν πρέπει λοιπόν να τα χρησιμοποιούμε για ιώσεις, όπως η γρίπη ή ένα απλό κρυολόγημα. Δεν έχουν καμία επίδραση στην πορεία της νόσου. Οι ιογενείς λοιμώξεις του αναπνευστικού, οι περισσότερες οξείες διάρροιες, υποχωρούν μόνες τους σε διάστημα λίγων ημερών. Χρησιμοποιώντας αντιβιοτικά σε αυτές τις περιπτώσεις το μόνο που κάνουμε είναι να βοηθάμε τα βακτήρια που υπάρχουν στο σώμα μας να αναπτύξουν ανθεκτικότητα. Και το πρόβλημα της ανάπτυξη αντοχής δεν αφορά μόνο τον ασθενή (που δεν θα θεραπευθεί) αλλά και άλλους που βρίσκονται στην ίδια κοινότητα, στο ίδιο νοσοκομείο, στην ίδια χώρα και που μελλοντικά θα νοσήσουν. Γιατί η αντοχή αυτή διασπείρεται από τον ασθενή που έλαβε αντιβιοτικά και απέκτησε ανθεκτικά μικρόβια, στους συγγενείς του και στον κοινωνικό του περίγυρο. Η μετάδοση ανθεκτικών μικροβίων γίνεται με την καθημερινή επαφή, με τα σταγονίδια, ακόμα και από τα άψυχα αντικείμενα που άγγιξε ο ασθενής. Με αυτό τον τρόπο, άτομα που δεν έχουν πάρει αντιβιοτικά μπορεί να αποικιστούν με ανθεκτικά μικρόβια που μεταφέρθηκαν από άτομα που λαμβάνουν αντιβιοτικά.
Τα αντιβιοτικά πρέπει να λαμβάνονται σε κατάλληλες δόσεις και για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Ο γιατρός μπορεί να καθορίσει ποιό αντιβιοτικό είναι αποτελεσματικό για κάποιο συγκεκριμένο μικρόβιο (έχοντας στη διάθεσή του το αντιβιόγραμμα) και να ορίσει την δόση, τον τρόπο και την διάρκεια λήψης του φαρμάκου. Όταν ξεκινά μια θεραπεία με αντιβιοτικά πρέπει να ολοκληρώνεται. Δεν πρέπει να διακόπτουμε από μόνοι μας τη θεραπευτική αγωγή (ακόμα και μετά από θεαματική βελτίωση), αλλά να συνεχίζουμε τη θεραπεία για όσο χρόνο έχει προκαθορίσει ο γιατρός. Λαμβάνοντας το φάρμακο για μικρό χρονικό διάστημα ή σε χαμηλότερη από την προβλεπόμενη δόση, συμβάλλουμε στην ανάπτυξη ανθεκτικών μικροβίων.
Τα αντιβιοτικά δεν είναι αντιπυρετικά ούτε παυσίπονα. Είναι μόνο ψευδαίσθηση να νομίζει κανείς ότι παίρνοντας μια ή δύο δόσεις κάποιου αντιβιοτικού, αντιμετωπίζει αμέσως τον πυρετό και τον πόνο.
Τα παιδιά δεν χρειάζονται περισσότερο τα αντιβιοτικά από ότι οι ενήλικες. Στην συντριπτική τους πλειοψηφία οι λοιμώξεις στα παιδιά οφείλονται σε ιούς. Τα αντιβιοτικά δεν έχουν καμία δραστικότητα και δεν θα βοηθήσουν το παιδί να απαλλαγεί νωρίτερα από τα συμπτώματα της ίωσής του, όπως λανθασμένα πιστεύεται. Ο γιατρός είναι ο αρμόδιος να αποφασίσει αν θα χορηγηθεί αντιβιοτικό στο παιδί που πάσχει από μια λοίμωξη. Δεν βοηθάμε τα παιδιά μας επιμένοντας στο γιατρό να χορηγήσει αντιβιοτικό. Αντίθετα, τα εκθέτουμε σε τυχόν ανεπιθύμητες ενέργειες των φαρμάκων αυτών.
Τα αντιβιοτικά είναι πολύτιμα φάρμακα. Πρέπει να τα διαφυλάξουμε.
Ο καθένας μπορεί να συμβάλλει στη μείωση της άσκοπης χρήσης αντιβιοτικών, μαθαίνοντας πότε πραγματικά τα χρειάζεται και πότε όχι. Μαθαίνοντας τις συνέπειες από την άσκοπη χρήση τους, αλλά και ότι υπάρχουν λοιμώξεις που προλαμβάνονται μέσω των εμβολιασμών ώστε να μη χρειαστεί τελικά να πάρει κάποιος αντιβιοτικό. Οι πολίτες χρειάζεται να συνειδητοποιήσουν ότι δεν πρέπει να λαμβάνουν αντιβιοτικά με δική τους πρωτοβουλία από το φαρμακείο, χωρίς την καθοδήγηση του γιατρού.
Η Πολιτεία και οι Επαγγελματίες Υγείας να φροντίσουν ώστε να μην είναι διαθέσιμα πλέον τα αντιβιοτικά από τα φαρμακεία χωρίς συνταγή ιατρού. Όλοι να ευαισθητοποιηθούν, ώστε να περιοριστεί η υπερκατανάλωση των αντιβιοτικών, με απώτερο στόχο τον περιορισμό της αντοχής των μικροβίων σ΄ αυτά.
Ας μη χρησιμοποιούμε ποτέ αντιβιοτικά με δική μας πρωτοβουλία ή μετά από προτροπή τρίτων, αν δεν το έχει συστήσει ο γιατρός. Μόνο εκείνος μπορεί να κρίνει τη σοβαρότητα μιας λοίμωξης και την αναγκαιότητα της χορήγησης αντιβιοτικών. Αν ο γιατρός δε χορηγήσει αντιβιοτικά σε μια λοίμωξη, δεν αμφισβητεί το ότι μπορεί κάποιος να είναι ασθενής.
Όταν κρίνεται από τον γιατρό ότι είναι απαραίτητη η χορήγηση αντιβιοτικών, πρέπει να τηρούνται αυστηρά οι οδηγίες δοσολογίας και διάρκειας της αγωγής.
Τα φάρμακα αυτά δεν πρέπει να χορηγούνται μηχανιστικά και χωρίς λόγο στους οικείους μας. Δεν πρέπει να φυλάσσονται στο σπίτι για μελλοντική χρήση.
Η υγιεινή των χεριών και ο προληπτικός εμβολιασμός είναι οι πλέον ενδεδειγμένοι και αποτελεσματικοί τρόποι πρόληψης της νόσησης και της διασποράς των λοιμώξεων.
Η ορθή χρήση των αντιβιοτικών, η αποφυγή κατάχρησής τους και η διαφύλαξη της αποτελεσματικότητάς τους, αποτελεί ευθύνη όλων μας. Η ευαισθητοποίηση του κοινού και των επαγγελματιών υγείας για αυτό το θέμα, πρέπει ταυτόχρονα να αποτελεί σταθερή στόχευση για κάθε υπεύθυνη Πολιτεία, με σκοπό τη διασφάλιση και βελτίωση της Δημόσιας Υγείας.
